رسا، سرویس فرهنگی ـ ازدواج امری بشری و اجتماعی است که جنبه دینی و مذهبی آن را همه اقوام بشر پذیرفته‌آند، از این رو آیین ازدواج، مراسمی دینی به شمار می‌رود.
ازدواج در اسلام جایگاه ویژه و مبارکی دارد و در قرآن‌کریم هم به آن پرداخته شده است. حوزه‌های علمیه نقش بی‌مانندی در الگودهی، آموزش و رفع مشکلات فکری و فرهنگی مردم در این زمینه دارند.
امروزه ازدواج در جامعه ایرانی از شیرینی خود کاسته و به تلخی مصائب گراییده است! نبود فضای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناسب، جوانان مجرد و زوج‌های جوان را گریبان‌گیر معضلاتی کرده که ره‌آورد آن زیبنده جامعه اسلامی نیست.
از این رو در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام ولی‌الله نقی‌پورفر که استاد حوزه و دانشگاه است و آشنای مشکلات جوانان، طرف مشورت آنان و پژوهش‌ها و نگارش‌هایی قرآنی در زمینه‌های گوناگون به ویژه مدیریت اسلامی دارد ، کوشیده‌ایم نمای روشنی از باید‌های ازدواج ترسیم کنیم.
رساـ پیش زمینه فرهنگی ازدواج و عوامل مؤثر در سلامت روانی زوجین کدام است؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: شصت درصد مسأله ازدواج فرهنگی است یعنی منطق ازدواج، نیازمند آموزش است؛ مسایلی مانند ماهیت زن و مرد، نسبت آنها با یکدیگر، حقوق و تکالیف هر یک و کفویت از لحاظ معیارها . سیستم‌های آموزشی که اکنون در قالب‌های اینترنتی فعال هستند مشرب‌های سکولاریستی دارند و به هر حال این فعالیت‌ها عطش موجود را تا حدودی کاهش می‌دهند. اما گروه‌ها و افراد مذهبی در این زمینه باید فعال شوند و ضمن آموزش، راهکارهای مناسب زوج‌یابی را تعریف کنند. پیدا کردن فرد مناسب برای ازدواج در تحکیم بنیان‌های زندگی نقش اساسی دارد. این امر نیازمند یک بانک اطلاعاتی است. باید پرسش‌نامه‌هایی با حفظ حریم و حدودها تهیه شود و امکان معرفی متناسب دو فرد دارای شرایط فراهم گردد. معیارهای همسریابی باید منطبق با فرهنگ جامعه و افراد باشد و از طریق دفاتر همسریابی دراختیار جوانان قرار بگیرد. دو نفر که دارای ملاک‌های مورد قبول ازدواج هستند با محوریت کانون خانواده برای معارفه بیشتر و بهتر گفت و شنودی داشته باشند یعنی پدر و مادر نظارت داشته باشند و کمک کنند که مسأله ازدواج به انحراف کشیده نشود. اینها مسایلی است که درباره آن اصلاً فکر نشده است.
رساـ راهکار شما تاسیس دفاتر همسر یابی است ؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: مشکل بزرگی که ما در زمینه ازدواج داریم این است که موردهای هم‌شأن، یکدیگر را پیدا نمی‌کنند. ما باید شرایط انتخاب همسر را در جامعه به صورت صحیح آماده کنیم و فرصت انتخاب را افزایش دهیم. ما نیازمند سامانه‌ای هستیم که این امر را تسهیل کند. پس یک بخش ازدواج، آموزش معیارهاست که انتظارها از زندگی را مشخص کند، معیارها و ضوابط و احکام و حقوق هر یک را معین و دقیق تعریف کند چون اگر زن و مرد به حقوق و احکام زناشویی آشنا باشند بحران‌ها و مشکلات بسیاری که در زندگی وجود برطرف می‌شود. بخش دیگر معرفی دو فرد هم‌شأن به یکدیگر است و بخش سوم مشاوره که قدم به قدم به هر مرد و زن در زندگی مشاوره داده شود و با مشورت صحیح زندگی را بیمه کنیم. . اما در این زمینه ما یک سایت مذهبی که به صورت مناسب فعالیت کند نداریم.
رساـ در کنار مسایل فرهنگی ، یکی از دغدغه‌ها برخورد و حل مشکلات مالی ازدواج است. آیا راه حل این مورد نیز ریشه فرهنگی دارد؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: چهل درصد امر ازدواج به امور مالی مربوط می‌شود. در این زمینه با توجه به احکام شریعت باید مشخص شود آیا دختر و پسری که از توان مالی لازم برای ازدواج برخوردار نیستند، بر امت واجب است که این مشکل را بر طرف کنند یا خیر؟ مسأله مالی از چهار حیث در ازدواج مورد توجه است: اول هزینه‌های خود ازدواج، دوم مخارج زندگی، سوم درآمدزایی و چهارم مسکن. در این چهار مسأله امت و دولت موظف به کمک هستند.
اگر این دو سامانه فرهنگی و مالی در کنار هم و صحیح پیش‌روند مشکلی در امر ازدواج نخواهیم داشت. اگر نیازهای ذاتی دختر و پسر به بهترین شکل شناسایی و پاسخ داده شود قطعاً مشکلات اخلاقی از ریشه بر طرف می‌شود و با اقلیتی هم که خارج از نیازهای زن و مرد به دنبال ایجاد فضای فحشاء و منکر و تضعیف ارزش‌های اخلاقی در جامعه هستند باید سخت و شدید برخورد کرد . درشرایط کنونی باندهایی که به دنبال فاسد کردن اخلاق جامعه هستند با اکثریتی که در پی نیازهای طبیعی بی‌جواب هستند مخلوط شده‌اند.
رساـ پس شما ناهنجاری های موجود در کوچه و خیابان را به دو بخش اکثریت بجا و اقلیت نابجا تقسیم می کنید؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: آنچه که ما در سطح جامعه به عنوان بدحجابی سراغ داریم برخاسته از اقتضای ذاتی دختر است که در صدد جلب توجه فردی مناسب برای ازدواج است. وقتی ساز و کار صحیح این امر در جامعه وجود ندارد و نیازهای طبیعی دختر و پسر جواب داده نشده است خواه ناخواه به سطح جامعه کشیده می‌شود و کسانی هم برای فاسد کردن جامعه از این شرایط سوء استفاده می‌کنند. از نظر شرعی پسر وقتی می‌خواهد خواستگاری دختری برود جایز است دختر لباس و چادر توری بپوشد که موی سرش پیدا باشد آستین لخت داشته باشد و حتی ساق پایش را پسر ببیند. یعنی چیزی که در حالت عادی حرام است در امر ازدواج جایز می‌شود . اما امروزه همین موردی که در ازدواج، جواز شرعی دارد به کوچه و خیابان راه پیدا کرده است! ما به این توجه نمی‌کنیم که شارع مقدس یک اساس درستی برای این دارد و اجازه داده است ولی چون جامعه سیستم صحیح و درستی برای جواب دادن به این نیاز طراحی نکرده به صورت غلط در سطح جامعه بروز کرده است.
رساـ طرح برخورد با مظاهر بد حجابی آیا در مواجهه با آن اقلیت است یا اکثریت را هم شامل می شود؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: طرح برخورد، چون بدون توجه به این نکته ظریف شرعی است جوابگو نخواهد بود؛ چرا که رفتار دختر صحیح است همان‌گونه که شرع در زمانی که قصد جدی ازدواج باشد اجازه داده است اما روش او غلط است. وقتی نیاز پاسخ داده نشده نمی‌توان برخورد کرد که چرا این‌گونه ظاهر می‌شود. وقتی جامعه راه صحیح پاسخ‌گویی را بسته است و اجازه رفتار بر اساس مقتضای طبیعی به دختر نمی‌دهد جامعه دچار مشکل می‌شود. در این طرح، نیروی انتظامی به دلیل اینکه سایر نهادهای مسؤول، وظایف خود را انجام نداده‌اند دم تیغ قرار گرفته است. این یک امر طبیعی است که هر زن و مرد جوانی نیازمند ازدواج و ارضای نیاز خود هستند، وقتی ارگان‌های مسؤول به فکر حل مشکل نیستند و شرایط ازدواج را فراهم نمی‌کنند خواه ناخواه به بروز علنی کشیده می‌شود و ما به غلط، نیروی انتظامی را در برخورد با این معضل خودساخته سپر می‌کنیم.
چه کسی و نهادی مسؤول هم دو مقوله فرهنگی و مالی ازدواج است؟ آیا نیروی انتظامی مسؤول تسهیل و فراهم سازی ازدواج است؟ نیروی انتظامی مسؤول برخورد با کسانی است که عالماً و عامداً قصد ایجاد فساد در جامعه دارند نه کسانی که به دلیل پاسخ داده نشدن نیازی طبیعی رو به کوچه و خیابان آورده‌اند. وقتی نیاز واقعی جوان حل نشده است تظاهر غلطی از خود نشان می‌دهد و برخورد با این قضیه وظیفه نیروی انتظامی نیست.
رساـ به هر حال بد حجابی خود معضلی است که بنیاد خانواده را تهدید می کند. کدام دستگاه باید در این باره اقدام کند؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: تا وقتی که مشکل ازدواج حل نشود و نیاز فطری جوان جواب داده نشود معضل تظاهر اجتماعی غلط هم بر طرف نمی‌شود. متأسفانه کسانی که مسؤول تسهیل زمینه‌های ازدواج جوانان هستند به وظیفه خود عمل نمی‌کنند و امروز هم که این طرح در دست اجراست، دغدغه نوع برخورد نیروی انتظامی با جوانان را دارند! وظیفه امت و دولت اسلامی است که در بخش فرهنگی و مالی زمینه‌های ازدواج و تشکیل خانواده را فراهم کنند. پس از آن‌که این مشکل را برطرف کردند و جوان توانست به راحتی و بی‌دغدغه تشکیل خانواده داده و نیازهای خود را جواب دهد، با کسانی که با برنامه‌ریزی در صدد فاسد کردن جامعه و جوانان هستند باید برخورد کرد. این وظیفه جامعه مؤمنین است که نیازهای جوانان را برطرف کنند. در تعالیم دینی ما اول به معروف توجه شده است سپس منکر. اگر می‌خواهیم نهی از منکر کنیم باید معروف آن را در دسترس قرار دهیم. و قتی امکان ازدواج فراهم نیست چگونه با بدحجابی برخورد کنیم. دولت و مؤمنین مؤظند شرایط ازدواج و امکانات لازم را برای جوانی که امکانات ندارد فراهم کنند.
مجلس و ائمه جمعه دو نهادی هستند که باید در این جهت حرکت کنند. مجلس وظیفه دارد شرایط و امکانات ازدواج را فراهم کند. ائمه جمعه نیز باید عموم مؤمنین را به این معروف که تسهیل ازدواج جوانان است رهنمون کنند. این کار در مسائل فرهنگی و اقتصادی ازدواج لازم است و باید پیگیری شود اما متأسفانه نه مجلس و نه ائمه جمعه فکری برای فراهم کردن امکانات ازدواج جوانان نمی‌کنند. امر به معروف مقدم بلکه ملزم با نهی از منکر است. وقتی معروف وجود ندارد که جوان را به آن راه ببرد چگونه از منکر نهی می‌کنید؟ بدیهیات دینی مورد غفلت مجلس و ائمه جمعه ماست. در برخورد با مفاسد بحثی نیست آنچه مورد غفلت است اصل امر به معروف است. اگر معروفی نباشد بی‌تردید منکر رواج پیدا می‌کند . وقتی جامعه برای مسکن و اشتغال و آموزش جوان برای ازدواج کاری نکرده است نمی‌توان او را از منکر باز داشت چرا که این یک نیاز فطری است که باید پاسخ صحیح داده شود و متأسفانه روش غلطی اتخاذ شده است.
رساـ آیا علی رغم مشکلات یاد شده، وجود یک نیروی قهری برای سلامت جامعه را سودمند نمی‌دانید؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: نتیجه چنین امری کاملاً اشتباه است چون اگر در صدد آن هستیم که نهی از منکر جواب دهد باید معروفی وجود داشته باشد. اگر مسیر درستی درباره مشکل ازدواج جوانان در نظر گرفته نشود جبراً به آنجا منتهی می‌شود که حرام‌ها، حلال خواهد شد. یعنی جبر زمانه حرام را حلال می‌کند. وقتی به علاج واقعی و صحیح نپردازیم کار به آنجا می‌رسد که بعضی فتوا می‌دهند مسئله " عده" در بحث صیغه به جهت اختلاط امیاه و جلوگیری از باردار شدن است! اما اگر شخصی مطمئن است که صاحب اولاد نمی‌شود، می‌تواند ساعت دیگر با مرد دیگر باشد!؟ یعنی وقتی که معضلات را حل نکنیم کم کم از معیارها و ارزش‌های خود عدول می‌کنیم. همان‌گونه که در نماز جمعه مطرح کردند که برای تسریع کارهای اداری، رشوه دهی مشکل ندارد! این عجز از حل مشکلات است. این خودش مفاسد عظیم دارد. این منجر به فاسد شدن سیستم می‌شود دیگرهیچ گاه نخواهیم توانست از راه صحیح و شرعی به حق خود برسیم. این باعث تضییع حق فقرا مساکین است که خود جرمی بزرگ است. مخالفت با رشوه این یک اصل بدیهی و عقلی است که حتی کشورهای غربی هم به آن پایبند هستند. این عکس العمل‌ها در اصل ضربه زدن به دین است چگونه در حکومت اسلامی خلاف عقل رفتار کنیم آن هم به نام دین؟ به بدیهیات عقلی عمل نمی‌کنیم تا به آنجا برسیم که حرام را حلال کنیم. این پاک کردن صورت مسأله است و دین چنین چیزی را تجویز نمی‌کند. عمل نکردن صحیح به دستورات دینی ما را به آنجا کشانده است که دین را از جایگاه واقعی خود تنزیل داده‌ایم و دستورات شرعی را همچون سفارشات بهداشتی می‌انگاریم!
رساـ آیا می توان گفت در تعیین باید ها و نباید‌های اجتماعی کوتاهی شده است؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: مشکلی که ما در دید حوزوی داریم این است که ازدواج را به عنوان یک وظیفه فردی در حوزه مسؤولیت جوان تعریف کرده‌ایم. وقتی معضلات جامعه را در گستره اجتماعی حل نکنیم خواه ناخواه جواز حلیت محرمات شرعی را صادر کرده‌ایم و جامعه را به این سمت سوق می‌دهیم که مرتکب حرام شوند و حرام در جامعه عادی می‌شود. به ویژه محرمات ناموسی که جامعه حساسیت خود در این مسایل از دست می‌دهد تا حدی که دختر و پسر بدون عقد شرعی با یکدیگر ارتباط جنسی دارند و حساسیتی برای پدر و مادر بوجود نمی‌آید. تنزل دادن محرمات الهی که عقوبت دنیوی و اخروی دارد به حد تعارضات و ارتباطات عادی، یک امر تأسف‌آور دردناک است که در حال شیوع در جامعه است. این همان اصل قرآنی است که می‌فرماید:« وَزَیَّنَ لَهُمْ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنْ السَّبِیلِ فَهُمْ لَا یَهْتَدُونَ /النمل24/ و شیطان اعمالشان را برایشان آراسته و آنان را از راه [راست] باز داشته بود، در نتیجه [به حق] راه نیافته بودند.» حرام‌ها وقتی تکرار شوند و زیبا جلوه داده شوند ، یک امر درستی تلقی می‌شود که برای دفاع از آن منطق عقلی تبیین می‌کنیم! این مبنای خطرناک در مسایل دینی در حال شکل‌گیری است. باید به رسالت و وظایف دینی حقیقی خود رجوع کنیم و به آنها توجه کنیم
رساـ نگاه قرآن به مقوله ازدواج، فردی نیست؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: قرآن در باره ازدواج یک تکلیف اجتماعی را مطرح می‌کند ؛« وَأَنکِحُوا الْأَیَامَى مِنْکُمْ وَالصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکُمْ وَإِمَائِکُمْ /النور32/ بى همسران خود، و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید» اما اصلاً برداشت از این آیه غلط است خطاب آیه به جامعه متأهل است که مشکل جوانان مجرد را حل کنید اعم از دختر و پسر و حتی کنیز و غلام! یعنی نسبت به خدمتکار خانه هم مسؤولیت شرعی دارید که ازدواج او را سامان دهید، چه رسد به آن که پاره تن شخص باشد. این رسالتی است که به عهده جامه است. جامعه نیز دو بخش است؛ یک بخش عموم مؤمنین و مؤمنات که متأهل می‌باشند و امکاناتی دارند و بخش دیگر حکومت است. پس حکومت و جامعه باهم نسبت به این امر وظیفه دارند. آنچه در امر "انکحوا" می‌باشد دلالت بر وجوب است نه استحباب. اگرازدواج از نظر فردی مستحب است اما وقتی منجر به یک تکلیف اجتماعی شد واجب می‌شود. یعنی اگر جامعه اکثریتش ازدواج نکنند فاسد می‌شود در نتیجه وقتی عدم ازدواج اکثریت، فاسد کننده جامعه است عکس آن که ازدواج باشد از نظر تکالیف اجتماعی واجب می‌شود. پس از برنامه های حکومت و رسالت این است که ازدواج برای جوانان جامعه واجب است و امت و دولت در اصلاح امر ازدواج تکلیف وجوبی دارند. در انجام این تکلیف باید تقسیم وظایف شود که امت و دولت هرکدام چه مقدار از نظر مالی می‌توانند نقش داشته باشند. اگر جامعه به تکالیف خود عمل کند راه فیض خدا باز می‌شود. تا زمانی که بی‌تفاوت باشیم مشکل حل نمی‌شود، یدالله مع الجماعه. دست به دست یکدیگر دهید تا ببینید مشکل حل می‌شود. قرآن می‌گوید اگر به تکالیف اجتماعی خود عمل کنید خداوند مشکلات را حل می‌کند: « إِنْ یَکُونُوا فُقَرَاءَ یُغْنِهِمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ /النور32/ اگر تنگدست‌اند، خداوند آنان را از فضل خویش بی‌نیاز خواهد کرد، و خدا گشایشگر داناست.» جامعه دست روی دست گذاشته، کمکی نمی‌کند و به جوان می‌گوید حرکت کن خدا بزرگ است! این گونه است که جوان دچار مشکلات عجیب و غریب می‌شود که نه راه پس دارد و نه راه پیش .
رساـ یکی از جنبه‌های مالی ازدواج، اشتغال است، شاغل بودن زوجین می تواند کمکی به این مقوله بکند؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: در بحث اشتغال، اولویت باید با مرد باشد چون نفقه زندگی بر عهده مرد است اما در این زمینه، جامعه و حکومت به اشتباه می‌روند چون در اشتغال و به کارگیری، اول باید مرد دراولویت باشد نه اینکه اولویتی در کار نباشد. این خلاف امر اصلاح ازدواج جوان است. چون زن با ازدواج دارای حقوق مالی می‌شود چراکه هم صاحب نفقه می شود هم حق همسری و مادری می‌تواند دریافت کند. اما مرد با ازدواج صاحب شغل نمی‌شود. بین این دو تفاوت اساسی وجود دارد. یعنی در اشتغال هم با نگاه اسلامی به خانواده نمی‌نگریم بلکه با نگاه سکولار غربی که وظایف مالی را بر عهده هر دو قرار داده است به شغل دختر و پسر می‌نگریم. یکسان نگری در استخدام کاملاً غیر اسلامی است در حالی که مرد باید دارای اولویت استخدام باشد تا توانایی حفظ و تأمین زندگی را داشته باشد. چرا تقاضای ازدواج از طرف دختر بیشتر از پسر است چون بار مسؤولیت مالی متوجه پسر است و از طرفی هم جامعه فکری برای حل مشکل پسران نکرده است. این امکان که پسر بتواند بار مشکل مالی را به گردن بگیرد فراهم نکرده‌ایم بلکه این راه را بسته‌ایم. وقتی هزینه زندگی بر عهده مرد است نمی توان شرایط یکسان استخدام برای پسر و دختر در نظر گرفت . از آن طرف نیاز جنسی یک امر طبیعی فعال است که به ناچار به راه‌های غلط هدایت می‌شود و خودش را تحمیل می‌کند. اگر ما این معضل را به نحو صحیح چاره‌اندیشی و حل کنیم نود درصد تظاهرات رفتاری غیر اخلاقی جوانان فروکش می‌کند. ده درصد باقی مانده نیز افراد بیمار دل هستند که با این گروه باید برخورد قاطعانه و مناسب شود.
رساـ حضور جوانان در محیط‌های علمی چه نقشی در تسهیل ازدواج دارد ؟
حجت‌الاسلام نقی‌پورفر: محیط های علمی، دانشگاهی و حوزوی مناسب‌ترین مکان برای سامان‌دهی ازدواج جوانان در بخش فرهنگی است. ازدواج دختران و پسران کفو یکدیگر می تواند در این محیط ها صورت پذیرد که در نتیجه آن زوج فرهنگی مناسب با یکدیگر ازدواج می‌کنند و پتانسیل آن ضریب تصاعد هندسی دارد. برای اینکه زوج علمی انرژی علمی خود را بهتر برای جامعه خرج می‌کنند. ما این کار ساده را در محیط‌های علمی حوزه و دانشگاه انجام نمی‌دهیم. در حالی که نیروهای توانمند در حوزه و دانشگاه هستند که می‌توانند امر موردیابی مناسب را برای دختر و پسر دانشجو و طلبه انجام دهند. حتی برای تثبیت سرمایه‌گذاری علمی در حوزه و دانشگاه و ثمربخشی آن ضرورت دارد که ازدواج طلبه و دانشجو هم کفو سامان داده شود. آینده کشور در دستان این جوانان است . گاه یک فرد فرهنگی با شخصی که کفو او نیست ازدواج می‌کند که منجر به آسیب ، تنش و مشکلات بسیاری می‌شود. ما حتی در این زمینه هم عاجزانه رفتار می‌کنیم. طلبه و داشنجو به حال خود رها شده‌اند و سامانه موردیابی و کفویابی برای آنها تعریف نکرده‌ایم. وزارت علوم باید در ذیل معاونت فرهنگی خود یک اداره کل "اصلاح امر ازدواج دانشجویی" تأسیس کند که وظیفه‌اش در بخش فرهنگی آموزش، مشاوره و موردیابی و در بخش مالی هم خدمات معناداری باشد. در حوزه هم باید این امر صورت گیرد. از هر دو جهت باید به این امر پرداخته شود که اصلاً تا کنون بهایی داده نشده است. باید نگاه و تفکر معنوی و انسانی را به جوانان آموزش داد و در این مسیر آنها را پیش ببرد تا با حداقلی که لازمه زندگی است زندگی را آغاز کرده و پس از آن شغلی برای تأمین زندگی و حفظ استقلال مالی برای او تهیه شود.
انتهای خبر // خبرگزاری رسا //www.rasanews.com
:جستجو
